Görünür Olmaktan Kaygı Duyan Kişiler - Şizoid Kişilik

Şizoid Kişilik Nedir?

---

‘Şizoid’ kelimesi kökenini, Latince ‘ilişkisi kesik’ anlamına gelen ‘schizo’ kelimesinden almaktadır. Literatürde ‘çekingen kişilik bozukluğu’ olarak da geçen bu kişiliklerin, kendileriyle ve yaşadıkları hayatla ilişkileri tam değil, kesiktir. Bu bağlamda şizoid kişilikler, belli tutum ve davranışları ile diğer insanlardan belirgin bir şekilde ayrılmaktadır.

Şizoid kişilik yapılanmasındaki kişiler, izolasyon (duyguların yalıtımı ya da hissizleşme), iletişim kurmaktan kaçınma, pasif kalma, depersonalizasyon (kendine yabancılaşma), karasızlıklar yaşama gibi savunma mekanizmalarına başvurarak benliklerini koruma altına alırlar. Dolayısıyla kişi, ne kadar sık ve yoğun bir şekilde bu tür savunmalara başvuruyorsa, yaşamında o denli ilkel nitelikte bir şizoid kişilik örüntüsü sergiliyor anlamına gelir.

Şizoid Kişiliğin Genel Özellikleri Nelerdir?

Bir kişinin, aşağıda sıralanan özelliklerin birçoğunu günlük hayatta ve insan ilişkilerinde sıklıkla sergiliyor olması onda şizoid kişilik özellikleri olduğuna işaret edebilir. Ancak bu konuda kesin bir bozukluk tanısı, DSM-V kriterleri dâhilinde bir ruh sağlığı uzmanı tarafından koyulabilir.

• Duygusal olarak soğukturlar ve insanlara karşı ilgisiz görünürler. Oysa iç dünyalarında insanlarla aşırı derecede ilgilidirler, ilişki ve yakınlık arzulamaktadırlar.
• Şizoid bireylerin insani ilişkileri sınırlıdır. İçe kapanık, başkalarının duygularına duyarsız ve yakınlıktan korkan bir görünüm sergilerler. Görünür olmak en çok kaygı duydukları konular arasındadır.
• Şizoid kişiliklere en çok rahatsızlık veren durumlardan biri de başkalarına muhtaç ya da borçlu kalmaktır. Böyle bir durumu yaşamamak adına genelde kendi işlerini kendilerini yaparlar ve zorunda kalmadıkça başkalarından yardım almamaya çalışırlar.
• İnsanlardan kopuk görünen bu kişiliğin derinliğinde insanlara yönelik yoğun bir merak ilişki kurma gereksinimi ve onlara ilişkin bir şey hissedememekten dolayı suçluluk duygusu vardır.
• Önemsedikleri kişilerden ayrıldıklarında kendilerini tamamen güvensiz ve kaybolmuş hissederler, ama onlarla tekrar bir araya geldiklerinde de yutulmaktan ve boğulmaktan korkarlar. Sonuçta, insan ilişkilerindeki mesafe ayarları gizli bir salınım sergiler.
• Toplumsal uyumları değişkendir. Genellikle, tek başına yürütülebilecek meslekleri ve eğlence etkinliklerini tercih ederler. Ama özenle seçilmiş arkadaşlarının yanında oldukça canlı olabilirler.
• Aşk ve cinsellik alanında, görünüşte oldukça kısıtlı bir hayatları vardır, Karşı cinsle duygusal ilişkilere ilgisiz görünürler ve cinsel konulardan ve dedikodulardan hoşlanmazlar.
• Ahlak anlayışları, ölçüleri ve ülküleri, genelde kendilerine özgüdür ve mistisizme ve parapsikolojiye eğilimli tarafları vardır.
• İç dünyalarında düşlemleri zengindir ve kendileri hakkında düşünme alışkanlıkları gelişmiştir.

Şizoid Kişilik Nasıl Oluşur?

Şizoid kişiliklerin nasıl oluştuğu, hangi olaylara ya da tutumlara maruz kalma sonucunda şekillendiklerinin kuşkusuz net cevapları bulunmamaktadır. Aynı şekilde bu kişilerin, nasıl bir çocukluk geçirdikleri ve nasıl bir aile ortamına maruz kaldıkları konusunda farklı teoriler mevcuttur. Genetiğin, ailenin ve yaşantıların bu durum üzerinde etken rol oynadığı iddia edilmektedir. Ancak konu, bağlanma kuramı açısından ele alındığında, çocuğa erken dönemde bakım veren kişilerin, onlarla tam anlamıyla duygusal bir bağ kuramadıkları, bu yüzden de bir çocuğun en temel ihtiyaçları olan sevgi ve güven duygularını onlara aktaramadıkları düşünülmektedir. Bir nevi bakım veren anne, kendi kişilik yapılanmasının bir benzerini çocuğuna aktarması sonucunda şizoid kişiliğin oluştuğu düşünülmektedir.

Şizoid Kişiliğin Değişimi Mümkün Müdür?

Evet, mümkündür ancak bu konuda ön şart, kişinin kendi durumunu kabul etmesi ve değişim için gönüllü bir şekilde adımlar atmasıdır. Bu koşullar sağlandığı takdirde şizoid kişiliğin toparlanması en etkili yöntem psikoterapidir.

Şizoid Kişilik Hangi Sebeplerle Psikoterapiye Başvurur?

Şizoid kişilik yapılanmasının toplumda görülme sıklığı diğer yapılanmalara göre daha azdır. Bazıları genelde duygu hissedememek şikâyetiyle psikoterapiye başvurabilirler. Bu durumu da genelde, ilişki kurmak zorunda kaldığı diğer kişilerin duygu dünyalarının kendilerinkinden oldukça farklı olduğunu çarpıcı bir şekilde gözlemlemeleri sonucu fark ederler. Etraflarındaki kişiler; seviniyor, üzülüyor, özlüyorlar, mutlu oluyorlardır ancak şizoid kişilikler bu tür duyguları tam manasıyla hissedemeyince ve diğerleriyle aralarına sürekli olarak bir mesafe koyma çabasına girince kendilerinde bir anormallik olduğunu fark edebilirler. Yaşadıkların bu tarz sorunlara bir çözüm bulmak amacıyla -kimi zaman kendilerini zorlayarak kimi zaman da uzun süren kararsızlıkların sonucunda- bir uzmana başvururlar.

Şizoid Kişilik Psikoterapiden Nasıl Faydalanabilir?

Psikoterapiste güven konusu, şizoid kişiliklerle yapılan psikoterapi seanslarında oldukça önem arz eder. Nitekim psikoterapi sürecinin başlarında terapistin güvenilir biri olup olmadığı şizoid kişilikler tarafından seanslarda sıklıkla test edilir. Psikoterapi süreci boyunca hem şizoid kişilik hem de psikoterapist, aralarında güvene dayalı terapötik bir ittifak kuruluncaya dek sabretmeyi başarabilirlerse, şizoid kişiliğin derinlerindeki duygular seanslarda yavaş yavaş konuşulmaya başlanır. Bu sayede şizoid kişilikler, süreç içerisinde duygularını terapistin yardımıyla fark ederek kendileriyle ilgili belli oranda içgörü geliştirip, bozuk olan kişilik yapılanmalarını onarma fırsatı bulabilirler. Ancak bu süreç, şizoid kişilik yapılanmasının doğası gereği genelde yavaş ilerler.

Faydalanılan Kaynaklar

Akhtar, S. (1987). Schizoid personality disorder: a synthesis of developmental, dynamic and descriptive features. American Journal of Psychotherapy 41:499-518.

Fairbairn, W. R. D. (1940). Schizoid factors in the personality. In An Object Relations Theory of the Personality, s. 3-27. New York: Basic Books.

Guntrip, H. (1969). The schizoid personality and the external world. In Schizoid Phenomena, Object Relations and the Self s. 17-48. New York: International Universities Press.

Etiketler

• şizoid kişilik
• bağlanma kuramı
• şizoid
• Online Terapi
• Psikoterapi