Özgüven Nedir?

Özgüven en genel tanımıyla kişinin bireysel değeri hakkındaki kendi öznel değerlendirmesidir. Özgüven insanın kendi yapabileceği şeylere karşı duyduğu güvenin temelini oluşturur ve düşük, yüksek veya orta seviyede olabilir.

---

Özgüven en genel tanımıyla kişinin bireysel değeri hakkındaki kendi öznel değerlendirmesidir. Özgüven insanın kendi yapabileceği şeylere karşı duyduğu güvenin temelini oluşturur ve düşük, yüksek veya orta seviyede olabilir. Kişinin sahip olduğu özgüven seviyesi kişinin duygu ve davranışlarını etkileyebilirken özgüven her zaman ve her ortamda aynı seviyede olmayabilir. Birey içinde bulunduğu sosyal çevreye veya duruma bağlı olarak kendisinden daha yüksek özgüvene sahip kişilerin bulunduğuna inandığı ortamda kendisini geri çekebilir veya kendisinden daha düşük özgüvene sahip bireylerin yanında daha özgüvenli hissedebilir.

Bireyin geçmiş yaşantıları ve çoğunlukla çocukluk çağı deneyimleri özgüveni etkileyebilir. Özgüvenin temelini bebeklik döneminde ebeveyn veya bakım verenle bebek arasında kurulan güven ya da güvensizlik duygusu oluşturur. Temel güven duygusunun oluşması aşamasında problem yaşayan bebeğin yetişkinlikte kendine dair güveni bebeklikte yaşanılan bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Diğer taraftan bebek ile bakım veren arasında kurulan güvenli bağ, çoğunlukla bireyin özgüven gelişimini olumlu şekilde etkiler.

Birçok noktada ebeveynin tutum ve davranışlarının çocuğun kişiliği üzerindeki etkisinden söz etmek mümkündür. Durumu özgüven açısından ele alırsak çocuğun başarılarının takdir edilmemesi veya küçük görülmesi; yetersiz olduğu konusunda yoğun söylemler; değerli olma, sevilme gibi ihtiyaçlarının karşılanması noktasındaki problemler; yaşanılan şeylerde çocuğu suçlamaya eğilimli olma gibi durumların özgüven ile ilgili kişilik gelişiminde çocuğu olumsuz etkilediği söylenebilir. Yapılan çalışmalara göre baskıcı, ilgisiz, aşırı koruyucu bir aile ortamı çocuğun özgüven gelişimini olumsuz etkileyebilirken ebeveyn-çocuk etkileşiminin fazla olduğu ve ebeveyn ile sağlıklı iletişim kurulabilen bir aile ortamı çocuğun özgüven gelişimini olumlu etkiler.

Başlangıcı çocukluk yıllarına dayanabilen özgüven eksikliği özgüvenin geliştirilmesi için herhangi bir şeyin yapılmaması durumunda kişi üzerinde yetişkinlik çağında depresyon, sosyal fobi, yeme bozukluğu gibi psikolojik problemlere yatkınlığı arttırabilmektedir. Düşük özgüvene sahip bireyler bağımlı kişiliğe yatkın olma özelliği gösterebilirken, özgüven seviyesi normal bireyler bağımlı olma ve bağımsızlık arasında dengeli bir ilişki kurabilir. Ortalama düzeydeki özgüvenin kişilerarası iletişimde ve sosyal ortamlarda kendini ifade etme anlamında kolaylık sağladığı söylenebilir.

Özgüven eksikliğinde eksikliğin kaynağını bulma ve çözümlemeye yönelik yaklaşımlar, çözümü için yapılan olumlu davranışlar, elde edilen başarılar ile özgüvenin gelişebilen bir kavram olduğu unutulmamalıdır. 

Özgüven Eksikliği Belirtileri

• Kişinin kendisiyle ilgili olumsuz şeyleri yüceltip, olumlu şeyleri görmezden gelmesi
• Risk alma konusunda çekingenlik
• Sosyallik gerektiren ortamlardan uzak durma
• Hayır diyememe ve kendisine hayır denilmesini sevilmeme olarak görme
• Başkalarının onay ve ilgisine ihtiyaç duyma
• İlişkilerde sınır koyamama
• Reddedilme korkusu yaşama
• Fiziksel görünüşünden hoşnut olmama
• Yoğun değersizlik duyguları, kendini önemsiz görme
• Yaşanılan olaylarda kolay bir şekilde kendini suçlama eğilimi

Özgüven Eksikliği ile Başa Çıkma

• Kendini başka insanlarla kıyaslamamak: Her birey farklı yaşam tecrübelerine sahiptir ve kendine özgüdür, bu sebeple kişinin kendini başkalarıyla kıyaslamak yerine kendinde güçlendirilmesi gereken noktaları bulup bunlar üzerine çalışması faydalı olabilir.
• Özgüvenin düşmesine sebep olan içsel konuşmaları fark edebilmek: Örneğin başarısız olacağım, hiçbir işte iyi olmadım gibi. Bu düşünceleri eğer gerçek dışıysa gerçekçi bir zemine çekmek ve gerektiği durumda bu düşüncelerle ilgili değişiklikler yapmaya çalışmak fayda sağlayabilecek bir diğer yoldur.
• Kişinin kendisiyle ilgili gün içerisinde aklından geçen veya fark ettiği olumlu düşüncelerinin günlük/ çizelge yardımı ile kaydını tutması ve bunları belirli aralıklarla gözden geçirmesi özgüven gelişiminde kişiye fayda sağlayabilir.
• Kişinin kendine olan inancı ve cesareti de özgüveni olumlu manada etkileyen diğer şeyler olabilmektedir.

Baş edilemeyen bir özgüven eksikliği problemi ile karşılaşılması durumunda ise bir profesyonelden destek almak yapılabilecek en sağlıklı şeylerden biri olabilmektedir.

Psk. Özlem Sarıkaya

Faydalanılan Kaynak

Kaya, N., Tastan, N. (2020). Özgüven Üzerine Bir Derleme. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2), 297-312.

Etiketler

• özgüven sorunu
• Özgüven