Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Maalesef günümüzde çoğu kişi gerek kendi çocuğuna gerekse tanıdığı (hatta bazen bir kere görmüş olduğu) bir çocuğa bu tanıyı koymaktan çekinmiyor. En ufak hareketliliği karşısında çocuk “hiperaktif” etiketi ile karşı karşıya kalıyor. Bu yanlış algıyı düzeltmek ve bu konu ile ilgili gerçekten zorluk yaşan bireylere yardımcı olması adına sizlere DEHB hakkında bir yazı paylaşmak istedim. 

---

DEHB Nedir?

DEHB; genellikle çocuğun okula başlaması ile fark edilen, dürtü ve davranış kontrolünde gecikme ve/veya  zorlanmanın olduğu, klinik, psikolojik ve sosyal alanda bozulmanın eşlik ettiği önemli bir nöropsikiyatrik bir bozukluktur.
DEHB; dikkat eksikliği, hiperaktivite ve her ikisini birden içinde barındıran dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olmak üzere üç şekilde görülebilmektedir.
Günümüzde DEHB tanısı koymak için uygulanan herhangi bir beyin görüntüleme yöntemi ya da test yoktur. Tanı ancak alanında uzman olan kişiler tarafından alınan anamnez (kişi hakkında detaylı bilgi), detaylı ruhsal durum muayenesi, aile ve okul görüşlerinden destek alınarak, ayırıcı tanı konusunda dikkatli olunarak ve DSM-5 kriterlerini ölçüt alarak konulmaktadır.  
DEHB için DSM-5 tanı kriterlerine bakacak olursak;
Dikkat eksikliği için;  

• Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerde dikkatsizce hatalar yapar.
• Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır.
• Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür.  
  Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir).
• Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir).
• Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir).
• Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir).  
  Çoğu zaman üzerine aldığı görevi ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.
• Çoğu zaman üzerine aldığı görevi ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.

• Çoğu zaman üzerine aldığı görevi ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.
• Çoğu zaman üzerine aldığı görevi ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.
• Çoğu zaman sürekli mental aktivite gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir. 
• Çoğu zaman üzerine aldığı görev ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder.
• Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolayca dağılır.
• Günlük etkinliklerinde çoğu zaman unutkandır.  

Hiperaktivite- Impulsivite ( Dürtüsellik) için; 

• Çoğu zaman elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur.
• Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar.
• Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşturup durur ya da tırmanır. Çoğu zaman sakin bir biçimde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.
• Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır.
• Çoğu zaman çok konuşur.
• Çoğu zaman sorulan soru tamamlanmadan cevabını yapıştırır.
• Çoğu zaman sırasını beklemede güçlüğü vardır.
• Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da başkalarının yaptıklarının arasına girer.  

Her ikisinin birden görüldüğü DEHB için ise yukarıda belirtilen bulgular  birliktelik göstermektedir.

Kişiye DEHB tanısı koyabilmek için yukarıdaki belirtilerin çoğunun 12 yaşından önce  başlamış olması, maddelerden en az 6 tanesinin belirti olarak var olması, en az 6 aydır devam ediyor ve işlevsellik kaybına neden olması gerekmektedir.

DEHB Görülme Sıklığı Nedir?

DEHB, çocukluk çağında görülen psikiyatrik hastalıklar arasında en sık karşılaştığımız rahatsızlıktır ve ülkemizde DEHB görülme sıklığı %5-8’dir.
Genetik yatkınlığın söz konusu olduğu, fiziksel ve sosyal çevrenin de etkisinde olan DEHB, erkek çocuklarında kız çocuklarına oranla  belirgin bir şekilde daha fazla görülmektedir. Kız çocuklarında ağırlıklı olarak dikkatsizlik belirtileri baskınken, erkeklerde dürtüsellik belirtilerine daha sık rastlanmaktadır.

DEHB Sebebi Nedir?  

DEHB genetik yatkınlık, sosyal ve fiziksel çevre gibi bir çok faktörden etkilenmektedir. Genetik yatkınlığa baktığımızda ebeveynde DEHB var ise çocuklarda da bu rahatsızlığın görülme olasılığı 2-8 kat fazladır. Sosyal ve fiziksel çevrenin etkileri ise daha çok DEHB ortaya çıkışını hızlandırıcı ve DEHB gelişiminde hazırlayıcı olarak karşımıza çıkmaktadır. Düşük ekonomik gelir, sağlıksız aile içi ilişkiler, şiddet, ebeveynde psikiyatrik rahatsızlık, çocuğun bakım evi vb. yetişmiş olması, hamilelikte sigara içilmiş olması, düşük doğum ağırlığı, perinatal stres vb etmenlerin DEHB üzerinde etkili olduğunu söyleyebiliriz.

DEHB Nasıl Tedavi Edilir?  

Öncelikle alanında uzman kişiler tarafından gelen kişinin anamnezi alınır. DEHB için genellikle ilaç tedavisi ilk sıradadır. Ancak ilaç ile birlikte terapiden de destek alınması durumunda gelişim ve ilerlemenin seyri hızlanmaktadır.
Aile terapisi, davranış biçimlendirme teknikleri, bilişsel davranışçı terapi, bireysel terapi, oyun terapisi vb destek alınabilmektedir. İyileşmenin hızlandırılması için kişiye ve aileye verilen eğitimin de önemi büyüktür.
DEHB yaşayan çocukların aile içi ilişkilerde genellikle huzursuzluk hakimdir. Bu durumun düzelmesi için ilaç dışı yöntemlerle de aileyi desteklemek ve bilgilendirmek gerekmektedir. Aileye DEHB hakkında bilgi vermek, çocuğun yanlış olan davranışlarına sağlıklı bir şekilde nasıl müdahale etmeleri gerektiği konusunda yol göstermek faydalı olacaktır.
Tedaviye başlamadan önce uzmanların depresyon, duygu durum bozuklukları, kaygı bozuklukları, madde ve/veya uyarıcı ilaç kullanımı, zeka geriliği, ihmal ya da istismar durumu, işitme ve görme problemleri, epilepsi, genetik anormallikler, öğrenme bozukluğu, yaygın gelişimsel bozukluk, kaygı bozuklukları, tiroid hormon düzensizlikleri vb durumlar ayırıcı tanı olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
DEHB  başka sorunlarla karıştırılma ihtimali yüksek olan, çocukluk döneminde en sık rastlanan psikiyatrik bir hastalıktır.
Eğer sizin de çevrenizde yukarıda ifade edilen belirtilerden yaşayan bir tanıdığınız var ise bu alanda uzman olan birinden destek almanız faydalı olacaktır.       
Etiketler

• DEHB Görülme Sıklığı Nedir
• Hiperaktivite Nedir
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Nasıl Tedavi Edilir
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
• DEHB Nasıl Tedavi Edilir
• Hiperaktivite
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Sebebi Nedir
• DEHB Nedir
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Görülme Sıklığı
• DEHB Sebebi Nedir