Çocukluk Çağında Yalan
 

Çocukluk Çağında Yalan

Yalanın beyazı siyahı, büyüğü küçüğü olmadığı kanaatindeyim. Ancak çocukların söyledikleri yalanlarda dikkat etmemiz gereken çok önemli noktalar bulunmaktadır. Hem çocuğu daha iyi anlamak hem de destek alınması gereken noktaların farkına varmak için bu konuda bir yazı kaleme almak istedim.


Yalan, var olan gerçeğin çarpıtılarak anlatılması ya da gerçek olmayan duygu ve düşüncelerin sanki varmış gibi anlatılmasıdır. Bir yetişkin yalan söylediğinde bu bir davranış bozukluğudur. Ancak söz konusu çocuk olduğunda durum değişmektedir. Çünkü okul öncesi çocukların gerçek ile hayali birbirine karıştırabildikleri ayrı bir dünya vardır.
 Yalanı, sözde yalan, alışkanlık haline gelmiş yalan ve patolojik yalan olmak üzere 3 başlık altında inceleyebiliriz.

Sözde yalan, genellikle okul öncesi dönem çocuğunun söylediği yalanlardır. Kendisi oyun oynarken vb hayal kurabilir ve buna inanabilir. Bu yaşlarda çocuğun gerçek dışı olaylar anlatması, hayali karakterler ile konuşması, oynaması vb çocuğun psikolojik gelişimi açısından problem teşkil etmemektedir.

Alışkanlık haline gelen yalan ise çocuğun gerçek olan ile olmayanı ayırt etmeye başladıktan sonra ortaya çıkan yalandır.(Okul çağı çocuğu) Genellikle olumsuz bir şeyden kaçınmak ya da bencilce sonuçlar elde etmek amacı ile çocuk yalana başvurabilir. Çocuk bu dönemde ben merkezcidir ve henüz başkalarının hak ve çıkarlarına kendisininki kadar değer vermeyi öğrenememiştir. Örneğin bardağı kıran bir çocuk bunu kardeşinin yaptığını söyleyebilir ve cezadan kaçınmak için yalana başvurabilir.
Burada önemli olan çocuğu rencide etmeden “yalancı” etiketini yapıştırmadan doğru bir iletişim kurmaktır. Korkudan söylenen yalanlar genellikle anne ve babanın sağlıklı bir tutum sergilemeleri ile kısa sürede ortadan kalkmaktadır. Bazen de çocuk ödül almak için ya da utandığı bir durumdan kaçınmak için de yalan söyleyebilir.
Kalabalık bir ortam içerisinde yapmadığı bir şeyi takdir görmek için yapmış gibi anlatabilir ya da birisi ondan şarkı söylemesini istediğinde utanıp bu durumdan kaçınmak için şarkıyı hatırlıyor olsa bile unuttuğunu söyleyebilir.
Bu tür yalanlar söylenmesi alışkanlık haline gelmediği sürece problem teşkil etmemektedir. Ancak görmezden gelmek de doğru değildir.
Söylenen her yalanda bizlerin de alması gereken bir mesaj vardır. Örneğin takdir görmek için yalana başvuran çocuğun onay görmeye ve takdir edilmeye ihtiyacı vardır. Ya da cezadan kaçınan korktuğu için yalan söyleyen çocuğa karşı anne babanın sergilemiş olduğu tutumda hata vardır. Dolayısı ile bunu fark etmek ve ona göre düzenlemeler yapmak gerekmektedir.

 Patolojik yalanda ise durum epeyce farklıdır. Genellikle yalan belirli bir olumsuz durumdan kaçınmak için ya da ödül almak, onaylanmak ve takdir görmek vb için söylenirken patolojik yalanlar genellikle amaçsızdır. Çocukların söylediği sözde yalanlar ya da alışkanlık haline gelen yalanlar genellikle yetişkinler tarafından fark edilir. Ancak patolojik yalanda dinleyen kişinin bunu anlamama ihtimali oldukça yüksektir. Kişi daha detaylı ve profesyonel bir şekilde kurgulayabilir ve hatta kendi de inanabilir.
Yalanlar detaylı hale geldiğinde, alışkanlık oluşturup davranış olarak yerleşmeye başladığında, inandırıcılık seviyesi yükseldiğinde kesinlikle bir uzmandan destek almak gerekmektedir.

Peki, Çocuklar Neden Yalan Söyler?

  • Baskıcı ve otoriter anne baba tutumu,
  • Anne babanın olumsuz rol model olması,
  • Çocuğa kapasitesinin üstünde sorumluluk yüklemek,
  • Anne babanın yüksek beklentileri,
  • Çocuğun kıyaslanıyor olması,
  • Ailede katı kurallar olması,
  • Aile içinde çocuğa yönelik fiziksel ve sözel istismar olması,
  • Bozuk aile içi iletişim,
  • Utangaçlığını gizleme çabası,
  • Takdir görme isteği,
  • Cezadan kaçınma amacı,
  • Anne babanın sevgisini kaybetme korkusu,
  • Ailede yalan söyleyen başka birini örnek alarak,
  • Ailenin izin vermediği bir şeyi yapabilmek için (özellikle ergenlik döneminde)
  • Gerçek olmasını çok istediği bir şeyi söyleyerek (örn: annemle her ay sinemaya gideriz, babam beni her hafta arar vb.)
  • Anne baba ya da yakın çevrenin özellikle yaşı biraz daha büyük olan çocuğa çok fazla soru sorması sebebi ile kendi özelini paylaşmak istemediği takdirde yalana başvurabilirler.


Çocuğun Yalan Söylemesi Durumunda Neler Yapılabilir?

  • Öncelikle her konuda olduğu gibi yalan  davranışının oluşmaması için çocuğa dürüstlük konusunda doğru rol model olmak gerekir. (Aileden herhangi bir üye basit de olsa bir yalan söylediğinde çocuk için bu davranış maalesef normalleşmektedir. Örneğin bir yere giderken evden daha çıkılmamışken “çıktım, geliyorum.”denilmesi ya da istemediği için bir yere gitmeyip, “Hastaydım yatıyordum, o yüzden gelemedim.” diye durumu geçiştirmesi çocuğun zihninde yalan söylemenin normalleşmesine sebebiyet vermektedir. )
  • Çocuğu doğruyu sözleme noktasında sıkıştırıp mücadeleye girmeyin, yalancı olarak etiketlemeyin.
  • Yalan söyleme diye sürekli nasihatte bulunmak yerine dürüst ol deyin ve dürüst olmanın gerekliliği ve güzelliği hakkında konuşun,
  • Her konuda suçluyu bulmaya ya da kendisine söylettirme noktasında ısrarcı olmayın. (Örneğin bunu yere sen mi döktün? diye rahatsız edici bir üslup yerine “Yere meyve suyu dökülmüş, gel birlikte temizleyelim.”  ya da “ Yere dökülen meyve suyunu silebilir misin?” gibi daha iş birlikçi ve suçlayıcılıktan uzak cümleler tercih edilebilir.)
  • Çocuğun söylediği yalan karşısında öfkeli davranışlardan, büyük cezalardan kesinlikle uzak durmak gerekmektedir.
  • Cezalandırma korkusunu yenmesinde yardımcı olun. (Cezalandırılmaktan korktuğu için yalan söylüyorsa, ceza uygulama noktasında çocuğunuzla iş birliği içinde konuşup ceza uyguladığınız noktalarda daha iyi bir çözüm yolu bulmayı deneyin.)
  • İsteklerinin farkında olun. (Annesi ile her ay sinemaya gittiğini ya da babasının onu her akşam aradığını vs söyleyen çocuğa yalan söylemesi ile ilgili suçlayıcı bir şekilde yaklaşmaktansa duygularını anlamaya çalışın. Annenle daha fazla zaman geçirmek istediğini anlıyorum. Babanla konuşmak istiyorsun sanırım, dilersen gel birlikte arayalım.)
  • İhtiyaçlarının farkında olun. (Özellikle yaşı biraz daha büyük olan çocuklar ailelerinden bazı konularda izin alamadıklarında bunu arkadaşlarına ifade etme konusunda sıkıntı yaşayabiliyorlar. Bu noktada aile içi kuralları çocuğun yaşına göre gözden geçirmek ve izin verilmeyen konularda da bunun sebebini çocuğun anlayabileceği şekilde anlatmak gerekmektedir.)
  • Çocuğun kapasitesinin farkında olun ve yapabileceğinden fazla sorumluluk yüklemeyin.
  • Dürüst olmanın güzel ve avantajlı yanlarını somut örneklerle sıkıcı olmadan anlatın.
  • Patolojik yalan söz konusu ise nörobiyolojik muayeneyi kesinlikle ihmal etmeyin.
  • Sağlıklı bir iletişim içerisinde olun, asla çocuğu “yalancı” olarak etiketlemeyin.  

Anne babalar olarak doğru davranış şeklinin ne olduğunu bilsek de bazen durumu yaşarken çıkmaza düşmüş ya da bir kısır döngünün içinde kalmış gibi hissedebiliyoruz. Eğer siz de aile içerisinde güveni derinden zedeleyecek olan ve sağlıklı iletişim kurabilmeyi engelleyen bu konu ile ilgili sıkıntı yaşıyorsanız uzmanlarımızdan yardım alabilirsiniz.
   


Etiketler
Bir yorum yaz